Lúa Tẻ Râu hữu cơ kết tinh chất đất, khí trời Tây Bắc

"Cai" phân, thuốc hóa học, lúa Tẻ Râu quen dần với canh tác hữu cơ 

Vụ hè thu 2023, Công ty TNHH MTV Biotech Quế Lâm (Tập đoàn Quế Lâm) tiếp tục phối hợp với Phòng NN-PTNT huyện Tam Đường (tỉnh Lai Châu) thực hiện mô hình sản xuất lúa Tẻ Râu theo quy trình hữu cơ tại xã Tả Lèng.

Ngày tổng kết mô hình vui như hội. Tả Lèng chủ yếu là cộng đồng người Mông sinh sống tự bao đời nay với khoảng gần 5.000 nhân khẩu. Đời sống đồng bào dưới chân đỉnh Pu Ta Leng dẫu còn nhiều gian khó nhưng người Mông ở Tả Lèng có giống lúa nương rất quý gọi là Tẻ Râu.

Dù mỗi năm chỉ làm được một vụ trên những thửa ruộng bậc thang giữa lưng chừng trời, cao hơn 1.000m so với mực nước biển, vậy mà giống lúa ấy như thể kết tinh chất đất, khí trời, gió núi để tạo ra thứ gạo có hạt dài và mẩy, khi nấu chín có vị ngọt và hương thơm không thể lẫn.

Thực hiện Biên bản ghi nhớ cam kết đầu tư giữa UBND tỉnh Lai Châu và Tập đoàn Quế Lâm về việc phối hợp phát triển nông nghiệp hữu cơ, từ năm 2021, mô hình sản xuất lúa Tẻ Râu hữu cơ đã được tổ chức xây dựng với quyết tâm thay đổi tập quán canh tác, nâng cao giá trị và xây dựng thương hiệu cho giống lúa quý này. Giai đoạn đầu, việc triển khai mô hình gặp nhiều khó khăn do tập quán canh tác của bà con còn quen kiểu cũ, nhưng từ năm 2022 đến vụ hè thu năm nay, kết quả đã thành công mỹ mãn.

Tham gia cùng bà con tổng kết mô hình, ông Thùng Văn Khiếm, Chủ tịch UBND xã Tả Lèng phấn khởi cho biết: Năm 2022, xã mới chỉ làm hơn 5ha lúa Tẻ Râu theo quy trình sản xuất hữu cơ với 9 hộ dân ở bản Nùng Than tham gia, nhưng năm nay diện tích đã tăng lên hơn 10ha, số bà con đăng ký làm lúa Tẻ Râu hữu cơ ngày một đông hơn.

Mặc dù thời tiết khắc nghiệt, nắng nóng, khô hạn kéo dài, diện tích thực hiện mô hình toàn bộ đều là ruộng bậc thang, phụ thuộc nước trời, đất khô cứng nên người dân không thể làm đất gieo mạ được, nhiều hộ mạ đến ngày cấy thì ruộng lại không có nước, đến khi cấy thì mạ đã già…, tuy nhiên nhờ sản xuất theo quy trình hữu cơ nên lúa Tẻ Râu vẫn phát triển tốt, năng suất tăng so với vụ trước và cao hơn các mô hình đối chứng.

Đặc biệt ở giai đoạn lúa thì con gái, mô hình sản xuất lúa Tẻ Râu hữu cơ có sự khác biệt với đối chứng càng rõ rệt. Ở ruộng ngoài mô hình, một số hộ dân phải phun phòng trừ sâu cuốn lá, nhưng trong mô hình không phải phun do mật độ sâu rất thấp. Giai đoạn trước và sau trổ bông mật độ sâu cuốn lá, sâu đục thân trong mô hình thấp nên không phải phòng trừ, trong khi lúa ngoài mô hình phải phòng trừ sâu đục thân, bệnh bạc lá…

Ngoài ra, do đã là năm thứ hai gieo trồng lúa Tẻ Râu theo quy trình hữu cơ nên hiện tượng lúa bị nghẹt rễ do ruộng quá chua đã giảm nhiều, cây lúa phát triển bình thường, hiện tượng ruộng lúa loang lổ màu vàng xanh do nghẹt rễ không còn nữa.

Hòa cùng triết lý mới của ngành nông nghiệp

Năm thứ hai thực hiện mô hình sản xuất lúa Tẻ Râu hữu cơ, anh Hảng A Kho ở bản Nùng Than hồ hởi cho biết: Ngày trước, bà con người Mông trồng lúa vẫn thường dùng nhiều thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, phân bón hóa học, kể từ khi liên kết với Tập đoàn Quế Lâm làm lúa Tẻ Râu hữu cơ thấy có nhiều cái hay nên bà con đã thay đổi nhiều.

Không giống như lúa tạp giao, lúa Tẻ Râu phải cấy đúng thời vụ, nhưng năm nay vì hạn hán nên bà con gieo cấy muộn. Sau ngày 10/5 mới gieo mạ được nhưng đến khi cấy lại không có nước. Mặc dù gặp nhiều khó khăn như thế nhưng lúa Tẻ Râu trong mô hình rất tốt, không bị sâu bệnh hại, lá lúa không vàng, không bị nghẹt rễ…

"Năm nay giá phân bón cao nhưng nhờ liên kết sản xuất, được Tập đoàn Quế Lâm cam kết giữ nguyên chính sách hỗ trợ chi phí vật tư đầu vào (hộ tham gia mô hình chỉ phải đóng với mức 500 nghìn đồng/1.000m2) nên bà con bớt được gánh nặng chi phí đầu tư. Năng suất lúa chưa thu hoạch nhưng chắc chắn sẽ cao hơn năm ngoái. Dân bản Nùng Than mừng lắm, sang năm nếu Quế Lâm còn hợp tác liên kết sản xuất làm lúa Tẻ Râu hữu cơ, chúng tôi sẽ tiếp tục đăng ký diện tích nhiều hơn”, anh Hảng A Kho phấn khởi.

Ông Nguyễn Đình Thượng, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Tam Đường cho biết: Bên cạnh hỗ trợ bà con vật tư đầu vào trong sản xuất, Quế Lâm còn hỗ trợ tư vấn kỹ thuật, kinh phí đưa đón chuyên gia khảo sát và kiểm tra suốt quá trình thực mô hình. Sau khi thu hoạch, Tập đoàn Quế Lâm cam kết thu mua cho bà con với giá 15.500 đồng/kg lúa Tẻ Râu đã phơi khô, quạt sạch.

Sau hai vụ thực hiện, đến nay đã có thể khẳng định một số điểm nổi trội của mô hình sản xuất lúa Tẻ Râu hữu cơ như: Hiện tượng lúa bị nghẹt rễ do đất ruộng chua giảm rất nhiều, cây lúa phát triển tốt hơn, đồng đều hơn. Dự kiến năng suất, chất lượng lúa năm 2023 cao hơn năm 2022 và cũng cao hơn 10% so với ngoài mô hình. Lúa Tẻ Râu trong mô hình liên kết không phải phun thuốc do mật độ sâu hại thấp, chưa đến ngưỡng phòng trừ.

“Mô hình liên kết sản xuất lúa Tẻ Râu năm nay tiếp tục thành công nên người dân bản Nùng Than hoàn toàn yên tâm, tin tưởng triển khai mô hình trong những năm tới. Quan trọng hơn cả là người dân đã thay đổi tư duy, nắm bắt được kỹ thuật sản xuất lúa hữu cơ, đảm bảo an toàn chất lượng sản phẩm và sức khỏe, bảo vệ môi trường đất, môi trường sinh thái…

Chúng tôi đề nghị năm 2024, Quế Lâm và Tả Lèng sẽ mở rộng trên 20 - 30ha. Huyện Tam Đường sẽ kết hợp một số chính sách cùng Tập đoàn Quế Lâm để hỗ trợ người dân thêm về giá phân bón, giá giống và đăng ký chất lượng sản phẩm cho mô hình”, ông Nguyễn Đình Thượng cho biết.

Về phía UBND tỉnh Lai Châu, mô hình liên kết sản xuất lúa Tẻ Râu hữu cơ ở Tả Lèng có ý nghĩa rất lớn trong bối cảnh tỉnh này đang xây dựng triết lý phát triển nông nghiệp hướng tới đa giá trị, sản xuất hàng hóa tập trung, phát triển sản phẩm đặc sản gắn với chuỗi giá trị.

Hiện tỉnh Lai Châu và Tập đoàn Quế Lâm đang hợp tác để xây dựng thương hiệu lúa Tẻ Râu hữu cơ. Từ thành công của mô hình tại xã Tả Lèng, tỉnh lai Châu mong muốn Tập đoàn Quế Lâm sẽ phối hợp với các cơ quan quản lý, đặc biệt là bà con dân tộc thiểu số tiếp tục thực hiện các mô hình liên kết sản xuất hữu cơ, theo hướng hữu cơ, sản xuất nông nghiệp tuần hoàn để cùng nhau giới thiệu, quảng bá đến người tiêu dùng khắp cả nước những sản phẩm đặc hữu của tỉnh Lai Châu.