Hồi sinh 'đất chết' thành trang trại xoài hữu cơ trĩu quả

Đốt thực bì là đốt tiền

Đó là trang trại xoài hữu cơ của ông Nguyễn Văn Nhàn (67 tuổi) ở khu vực 3, phường Gềnh Ráng (thành phố Quy Nhơn, Bình Định).

Ông Nhàn sinh ra trong gia đình có truyền thống làm nông ở huyện Tây Sơn (Bình Định). Năm 1978, ông đi nghĩa vụ quân sự, trong thời gian phục vụ trong quân đội, ông có điều kiện đi qua nhiều vùng miền, với đôi mắt con nhà nông, ông nhận thấy cây ăn quả mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn nhiều so với làm lúa. Từ đó, ông ôm mộng nếu có điều kiện sẽ lập nghiệp với cây ăn quả.

Năm 1990 ông Nhàn phục viên và lập gia đình. Để cải thiên cuộc sống, ông nuôi gà nhưng gà vừa lớn đã gặp đợt dịch cúm gia cầm, chết ráo. Nản quá, ông xuống biển làm nghề lặn bắt hải sản trong gành, rạn gần bờ nhưng thu nhập cũng chẳng ra sao. Khi chính quyền địa phương phát động phong trào “phủ xanh đất trống đồi núi trọc”, ông Nhàn ngược lên núi Vũng Chua khai hoang trồng cây ăn quả để thực hiện ước mơ của mình.

Ông nhớ lại: Ban đầu, hai vợ chồng ông ra sức khai hoang được gần 4 ha và tiến hành trồng xoài gồm 2 giống là xoài tứ quý và xoài cát Hòa Lộc. Đất núi, trong chiến tranh lại bị quân đội chế độ cũ rải chất độc da cam khiến đất mất sức sống, sau giải phóng lại bị người dân địa phương đổ xô lên núi chặt cây, làm lò đốt than khiến đất càng thêm cằn cỗi. Trước thực trạng này, ông Nhàn xác định muốn cây xoài sinh tồn cần phải vừa chăm sóc cây, vừa làm cho đất hồi sinh. Vừa làm, ông vừa học hỏi kinh nghiệm từ những người đi trước trong nghề trồng cây ăn quả, học hỏi qua sách báo, tích cực tham gia những buổi tập huấn do ngành chức năng tổ chức.

“Qua học hỏi, tôi được biết đốt thực bì là đốt tiền. Thực bì khi hoai mục chính là phân xanh, trong đó có đủ đa lượng, trung vi lượng như đạm, lân, kali, canxi, magie, đồng. Thế là cây bụi trong rẫy được cắt bỏ tôi không đốt mà cào dồn đống, sau đó xử lý bằng chế phẩm Trichoderma để thực bì phân hủy, biến thành tầng đất mặt màu mỡ.

Vào mùa đông, tôi dưỡng tất cả các loại cỏ và cây dại mọc trong rẫy, đến mùa hè tôi cắt cỏ, thuê người cào, tủ quanh những gốc xoài dày đến 10cm. Cỏ nằm trong gốc xoài sẽ che ánh nắng mặt trời, giữ ẩm cho gốc xoài. Khi lớp cỏ này phân hủy sẽ giúp đất tơi xốp, có độ mùn, cây xoài không còn bị tầng đất sét gây hại nên phát triển tươi tốt”, ông Nhàn cho hay.

Cũng theo ông Nhàn, khi mới trồng cây giống, tầng đất mặt trong rẫy là đất sét, mưa xuống nước chảy trôi tuột như chảy trên mái tôn chứ chẳng giữ lại được chút nào, đất không có oxy nên khi nắng lên là cây héo hắt, không phát triển nổi.

“Khi ấy trong rẫy không còn cây bụi nên tôi phải thuê người lên núi cao chặt cây bổi đem về tủ trên những gốc xoài, mỗi cây xoài tôi tủ 2 gánh bổi rồi xử lý bằng chế phẩm Trichoderma. Khi tầng đất mặt được cải thiện, vườn xoài cứ thế phát triển”, ông Nhàn kể.

“Nói không” với thuốc BVTV hóa học

Ngoài những cây xoài ông Nhàn trồng trên đất tự khai hoang, ông còn mua thêm diện tích xoài còi cọc nằm liền kề của người dân địa phương rồi chăm sóc theo chế độ hữu cơ như rẫy xoài của mình. Đến nay, ông Nhàn đang sở hữu 5 ha xoài với khoảng 1.000 gốc, gồm hơn 400 cây xoài tứ quý và gần 600 cây xoài cát, trong đó 800 cây đã hơn 20 năm tuổi, số xoài trên đất mua sau và xoài ông mới trồng dặm hiện chỉ mới hơn 10 năm tuổi.

Dù không được bón phân hóa học như những vườn xoài khác nhưng những cây xoài trong rẫy của ông Nhàn được bồi bổ bằng phân hữu cơ từ thực bì, cỏ hoai mục nên vẫn phát triển mạnh mẽ. Khi trang trại xoài bắt đầu cho kinh doanh, ông Nhàn nhận thấy lũ ruồi là khắc tinh của những quả xoài. Bởi khi quả xoài bị ruồi cái đục, đẻ trứng vào, trứng nở ra ấu trùng là kể như quả xoài đó bị thối, không bán được.

Từ đó, ông Nhàn nghĩ ra kế diệt ruồi nhưng không sử dụng thuốc BVTV hóa học mà diệt bằng phương pháp tự nhiên. Trong rẫy xoài rộng 5 ha của ông Nhàn chúng tôi thấy cứ cách 20 m trên những cành xoài có treo lủng lẳng những chai nước suối nhỏ. Ông Nhàn bảo đó là những bẫy ruồi.

Ông vừa dắt tôi đến những cái bẫy diệt ruồi vừa diễn giải: Bẫy diệt ruồi có hai loại, một loại diệt ruồi cái và ruồi con, một loại chuyên diệt ruồi đực. Bẫy diệt ruồi cái và ruồi con là chai nước khoáng loại nhỏ, bên ngoài thoa dày một lớp keo, trong keo có trộn hương mật mía để dẫn dụ ruồi. Lũ ruồi sa vào sẽ bị dính chặt và chết. Bẫy diệt ruồi đực cũng là những chai nước nhỏ, bên trên có nút đậy màu vàng, xung quanh chai đục 4 lỗ nhỏ, bên trong chai chứa những hạt có hương liệu dẫn dụ lũ ruồi đực. Con nào chui vào chai để tận hưởng mùi thơm của hương liệu sẽ chết luôn trong chai.

“Ruồi cái sau khi đục quả xoài, đẻ vào nơi nó đục đầy trứng, trứng nở ra ấu trùng khiến quả xoài bị hư nên phải diệt cả ruồi cái lẫn ruồi con. Ruồi đực cũng chích quả mà không ảnh hưởng, nhưng mình phải diệt cả ruồi đực để ruồi cái không có con đực giao phối thì trứng ruồi cái đẻ ra không nở ấu trùng gây hư quả. Tuy nhiên, tôi không dùng thuốc hóa học diệt ruồi vì sợ ảnh hưởng đến sức khỏe của mình và chất lượng sản phẩm. Khi xoài bắt đầu đậu quả to bằng ngón chân cái là tôi treo cả 2 loại bẫy để diệt ruồi”, ông Nhàn cho biết.

Ngoài bị ruồi gây hại quả, lúc cây xoài mới đâm lộc thường bị sâu tơ gây hại. Sâu tơ nằm ngay đầu chồi cây, lá non mới nhú ra là chúng cắn ăn hết. Nếu trồng mật độ dày, gặp thời tiết nắng gắt hoặc mưa dầm xoài sẽ bị bệnh bọ trĩ. Đối với những loại sâu hại nói trên, ông Nhàn cũng không dùng thuốc BVTV hóa học để phòng trừ mà chỉ dùng thuốc BVTV sinh học, chủ yếu là dùng chế phẩm sinh học ông tự làm từ thảo dược để phòng trừ sâu bệnh. Lúc nào trong trang trại của ông cũng sẵn 2 phuy chế phẩm này để phòng trừ sâu bệnh cho xoài.

Những xây xoài ông Nhàn trồng đầu tiên đến nay đã được 26 năm tuổi, sau hơn 20 năm khai thác hiện đã suy kiệt nên ông tiến hành “trẻ hóa” bằng cách cắt cành, tạo tán, cắt bỏ hết những cành hư, cành mục, dưỡng mầm, tạo cành mới để cây dồi dào sức khỏe trở lại. Xoài cổ thụ có thân lớn được “trẻ hóa” sau khi ra 2 lần lộc sẽ cho quả trở lại.

“Nhờ không sử dụng thuốc BVTV hóa học nên dù trực tiếp chăm sóc vườn cây nhưng sức khỏe của vợ chồng tôi được đảm bảo. Canh tác vườn cây bằng phương pháp hữu cơ thuê công làm cũng dễ vì họ yên tâm về sức khỏe của mình”, ông Nhàn chia sẻ.