Trồng cam hướng hữu cơ, khó khăn trước mắt, nhưng lợi ích lâu dài

Bỏ nghề giáo về làm nông

Năm 2004, sau khi tốt nghiệp ngành sư phạm của Trường Đại học Tây Bắc, chị Vũ Thị Lệ Thủy (Thị trấn Cao Phong, Hòa Bình) được nhận vào dạy hợp đồng tại một trường trên địa bàn huyện nhà. Mặc dù là giáo viên, nhưng vốn xuất thân từ gia đình nông dân nên ngoài giờ dạy trên lớp, chị vẫn cũng với bố mẹ chăm sóc những vườn cam của gia đình để nâng thêm thu nhập.

Năm 2012, chị Thủy quyết định nghỉ dạy học để tập trung vào trồng cam. Quyết định của chị đã gặp phải sự phản đối kịch liệt từ gia đình và người thân. Có người còn nặng lời: “Có ăn học mà dại dột. Người ta muốn thoát li khỏi đồng ruộng không được, mình lại lao vào”.  Nhưng với bản tính cương nghị, chị vẫn bảo vệ quyết định của mình.

Chị Thủy chia sẻ: Cam Cao Phong có vị ngọt, mùi thơm đặc trưng mà không nơi nào có được. Tuy nhiên, sau khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý (2014), giá cam bắt đầu tăng cao nên người dân tiến hành trông một cách ồ ạt.

Nhưng rồi như một quy luật tất yếu, khi lượng cung ngày càng vượt xa so với nhu cầu của thị trường. Nhiều hộ trồng cam chạy theo sản lượng mà quên mất đi vấn đề chất lượng làm việc tiêu thụ cam ngày càng trở nên khó khăn.

Bên cạnh đó, cam Cao Phong liên tục bị đánh cắp thương hiệu, bán ở khắp nơi với giá chỉ bằng nửa, thậm chí bằng 1/3 so với giá cam chính thức bán tại vườn, khiến người tiêu dùng khó tiếp cận và giảm niềm tin với những sản phẩm chính gốc.

Trước thực tế đó, với suy nghĩ trồng cam một cách bền vững và bảo vệ được thương hiệu cam Cao Phong, chị đã đăng ký với Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Hòa Bình để được trồng và chăm sóc theo quy trình sản xuất an toàn, theo hướng hữu cơ và có tem truy xuất nguồn gốc.

Năm 2018, chị đã thành lập Hợp tác xã (HTX) 3T Nông sản Cao Phong, có tên thương mại là 3T Farm. Khi mới thành lập, HTX có 7 thành viên tham gia và 12,5 ha đất canh tác. Đến nay, HTX đã có 25 thành viên, diện tích đất canh tác đã tăng lên 42,9 ha với đa dạng các giống cam như cam CS1 (cam lòng vàng), cam Xã Đoài, cam canh, cam V2...

Ngoài việc cung cấp sản phẩm cam chất lượng ra thị trường phục vụ phân khúc khách hàng bình dân, HTX 3T cũng hướng tới phân khúc khách hàng cao cấp với sản phẩm cam quà tặng cao cấp 3T farm.

Chuyển dịch theo hướng hữu cơ

Với quyết tâm nâng tầm sản phẩm cam Cao Phong tạo sự khác biệt với các sản phẩm cam thông thường, HTX 3T Nông sản Cao Phong phát triển theo triết lý “3Tốt”: Tốt đất, tốt giống, tốt từ tâm. Tất cả các khâu từ chọn giống, làm đất, quy trình sản xuất chăm bón đều được thực hiện một cách nghiêm ngặt, tỷ mỷ, tuyệt đối không dùng thuốc diệt cỏ và hạn chế tối đa việc sử dụng phân bón hóa học.

Chị Thủy cho hay: Hiện, 100% thành viên trong HTX đang trồng theo tiêu chuẩn VietGAP, trong đó có 20% đang dịch chuyển sang hướng hữu cơ.

Cũng theo chị Thủy, để cho ra những quả cam chất lượng, vấn đề cốt lõi là nguồn cây giống và đất trồng phải tốt. Vì vậy, chị đã thống nhất với các thành viên trong HTX, những diện tích trồng mới phải sử dụng những cây đầu dòng ở những cơ sở uy tín, có kiểm định. Ngoài ra, không ngừng cải tạo và bổ sung chất dinh dưỡng cho đất bằng nhiều biện pháp kỹ thuật khác nhau. 

“Để tiếp tục nâng giá trị cho thương hiệu cam Cao Phong nói chung, mở rộng thị trường cho sản phẩm cam của HTX nói riêng, HTX đang phấn đấu sẽ có 5 ha cam được cấp chứng nhận hữu cơ trong năm 2021”, chị Vũ Thị Lệ Thủy, Giám đốc HTX 3T nông sản Cao Phong cho biết.

Đối với những vườn cây sung sức, khép tán thì duy trì thảm cỏ tự nhiên để giữ ẩm cho vườn trong mùa khô, chống xói mòn trong mùa mưa và tạo môi trường sống cho các loại vi sinh vật có lợi trong đất.

Đối với những vườn ở thời kỳ đầu kiến thiết thì trồng xen những loại cây ngắn ngày có khả năng bổ sung đạm cho đất như đậu tương, lạc, đậu xanh, vừng... Từ đó giúp tuổi thọ của cây kéo dài hơn, đất ít bị chai hơn so với vườn trồng chuyên canh.

Với những diện tích cam sau khi thu hoạch, để tăng dinh dưỡng, nâng cao đề kháng cho cây và khả năng ra hoa đậu quả ở vụ sau cao hơn, các hộ tiến hành bón thúc cho cây bằng cách rải lượng phân chuồng hoặc phân trùn quế trên bề mặt chứ không đào bầu xâm lấn rễ.

Bên cạnh đó, hạn chế phân bón hóa học bằng việc sử dụng trứng, đậu tương, cá… ngâm ủ với men vi sinh hữu cơ để bón cho cây. Để bổ sung lượng kali quanh năm cho cây, các hộ sử dụng phương pháp tấp ủ thân cây chuối trên bề mặt.

Hộ ông Đỗ Đức Kỳ, thành viên HTX ở khu Dốc Má, Phố Cun (xã Thu Phong, huyện Cao Phong) cho biết: Gia đình anh có 4,5 ha cam trồng theo hướng VietGAP. Năm 2020, năng suất bình quân đạt 20 tấn/ha, với giá bán giao động từ 15.000- 20.000 đ/kg, ông thu về khoảng 350 - 400 triệu đồng/ha. Hiện, gia đình ông đã chuyển một phần diện tích sang trồng theo hướng hữu cơ.

Ông Kỳ chia sẻ: Khi trồng theo hướng hữu cơ, cây cam sẽ đều, đẹp hơn, quả sai, chất lượng quả ngọt hơn. Tuy nhiên, những năm đầu cây có thể bị "sốc" do thay đổi chế độ chăm sóc, nên năng suất sẽ giảm, chi phí đầu tư có thể cao hơn. Nhưng qua thời gian 5 năm, khi chủ động được phân bón, độ dinh dưỡng của đất đã tăng lên thì chi phí sẽ giảm đi rất nhiều.

Với những nỗ lực không ngừng nghỉ, HTX 3T đã từng bước tạo dựng được thương hiệu cho riêng mình. Từ chỗ sản phẩm làm ra phải phụ thuộc hoàn toàn vào thương lái đến thu mua trực tiếp thì đến nay, các sản phẩm của HTX đã được các cửa hàng thực phẩm sạch ở các tỉnh như: Hà Nội, Nam Định, Thanh Hóa, Ninh Bình, Nghệ An, Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Nam... ký kết làm bạn hàng thường xuyên.

Sản phẩm “Cam - Quà tặng cao cấp 3Tfarm” đã được chứng nhận sản phẩm OCOP 3 sao. Ngoài ra, dự án “Cam - Quà tặng cao cấp 3Tfarm" gắn với chuỗi sản xuất theo hướng hữu cơ vì môi trường sống xanh đã đạt giải tại cuộc thi Khởi nghiệp sáng tạo do Trung ương Hội liên hiệp phụ nữ Việt Nam (LHPN) tổ chức và được Hội LHPN Việt Nam hỗ trợ kinh phí để phát triển sản xuất như mua phân bón, tem truy xuất nguồn gốc…

Bên cạnh đó, từ năm 2020, HTX bắt đầu phát triển theo hướng trồng cam hữu cơ kết hợp với du lịch sinh thái, đón các đoàn khách thăm quan, trải nghiệm và mua sản phẩm ngay tại vườn trồng của các thành viên trong HTX.