Mật ong Mù Cang Chải, ngọt thơm hương vị hoa rừng

Bảo vệ “ngôi nhà” cho đàn ong

Với đặc thù địa hình có độ cao trên 1.000 mét so với mực nước biển, khí hậu mát mẻ quanh năm, hệ sinh thái rừng phong phú, nguồn hoa tự nhiên dồi dào từ các loài cây như thảo quả, sơn tra, đào, mận, blong song (ngũ gia bì)…, huyện Mù Cang Chải (tỉnh Yên Bái) sở hữu điều kiện lý tưởng để phát triển nghề nuôi ong lấy mật theo hướng xanh và bền vững.

Người dân nơi đây chủ yếu là đồng bào dân tộc Mông, từ lâu đã gắn bó với nghề nuôi ong theo phương thức truyền thống, gần gũi với tự nhiên. Điểm đặc biệt là phương pháp nuôi ong gần như hoàn toàn tự nhiên, không sử dụng kháng sinh hay hóa chất, giúp giữ trọn hương vị nguyên chất và đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng.

Theo nhiều nghiên cứu khoa học, mật ong rừng thường chứa nhiều vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Mật ong được sử dụng trong nhiều lĩnh vực như thực phẩm, dược phẩm và chăm sóc sắc đẹp.

Hiện nay, nghề nuôi ong đang dần khẳng định vị thế, là một hướng phát triển kinh tế hiệu quả, mang lại thu nhập ổn định cho nhiều hộ gia đình. Ông Giàng A Phềnh ở bản Dào Xa, xã Kim Nọi (huyện Mù Cang Chải) hiện có hơn 60 đàn ong, mỗi năm thu hoạch 3 đợt, cho sản lượng khoảng 700kg mật. Với giá bán ổn định, gia đình anh thu về hơn 80 triệu đồng/năm.

“Nghề nuôi ong nhẹ nhàng, không tốn nhiều chi phí đầu tư ban đầu. Điều quan trọng nhất là phải giữ gìn, bảo vệ rừng thật tốt để ong phát triển, mật thơm và chất lượng. Mật ong rừng có mùi thơm tự nhiên, nồng nàn và ngọt đậm do ong hút mật từ nhiều loài hoa khác nhau, không có hương đặc trưng của một loài hoa nào. Trong khi đó, mật ong nuôi thường có mùi thơm nhẹ hơn, đôi khi vị hơi chua vì ong lấy mật từ một loài hoa nhất định. Mật ong rừng có vị ngọt thanh và thường gây cảm giác khé cổ khi nuốt, trong khi mật ong nuôi chỉ mang vị ngọt nhưng không có cảm giác khé cổ”, anh Phềnh chia sẻ.

Câu chuyện của anh Phềnh cũng là suy nghĩ chung của nhiều hộ nuôi ong tại Mù Cang Chải. Họ nhận thức rõ rằng, bảo vệ rừng chính là bảo vệ “ngôi nhà” của đàn ong, bảo vệ nguồn sống và sinh kế bền vững của chính gia đình mình.

Những năm gần đây, chính quyền huyện Mù Cang Chải đã tích cực tuyên truyền, hỗ trợ giống ong, tập huấn kỹ thuật nuôi, chăm sóc và thu hoạch mật. Nhờ đó, nhiều hộ dân đã chuyển từ nuôi ong tự phát, quy mô nhỏ lẻ sang nuôi có định hướng, áp dụng khoa học kỹ thuật giúp nâng cao năng suất và chất lượng mật.

Theo Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Mù Cang Chải, hiện toàn huyện có khoảng 6.500 đàn ong, tập trung chủ yếu tại các xã có diện tích rừng lớn và nguồn hoa phong phú như Khao Mang, Nậm Khắt, La Pán Tẩn, Dế Xu Phình. Sản lượng mật trung bình hàng năm đạt từ 65 - 80 tấn. Không chỉ dừng lại ở mật ong nguyên chất, người dân còn sáng tạo, khai thác thêm các sản phẩm giá trị gia tăng khác như sáp ong, phấn hoa, rượu ngâm sáp ong. Những sản phẩm đa dạng, mang đậm hương vị núi rừng này đã mang lại nguồn thu hàng chục tỷ đồng mỗi năm cho các hộ nuôi ong trên địa bàn.

Anh Hà Hùng Cường, một khách hàng tại thành phố Yên Bái cho biết, anh thường xuyên đặt mua mật ong Mù Cang Chải vì hương vị rất đặc trưng, thơm nhẹ, ngọt thanh. Quan trọng nhất là sản phẩm hoàn toàn tự nhiên, không pha tạp chất nên rất yên tâm khi dùng cho cả gia đình.

Nuôi ong lấy mật kết hợp du lịch sinh thái

Theo ông Lương Văn Thư, Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Mù Cang Chải, với sự phong phú của hàng trăm loại hoa rừng đua nở suốt bốn mùa, là điều kiện thích hợp để các đàn ong phát triển. Nhờ sự phối trộn của nhiều loài hoa khác nhau, những đàn ong nơi đây đã tinh luyện ra thứ mật tươi ngon, vàng óng, sánh, có mùi thơm và vị ngọt dịu mát tự nhiên.

Thường vào những tháng cuối đông, hoa Blong song, hoa đào rừng đua nhau nở nộ. Qua Tết Âm lịch, hoa sơn tra, thảo quả và các loài hoa rừng khác bắt đầu nở gối nhau, do đó quanh năm khu vực huyện Mù Cang Chải cung cấp nguồn hoa rất dồi dào cho ong làm mật. Nhờ độ nguyên chất, thơm ngọt tự nhiên và những đặc tính vốn có của mật ong mà mật ong Mù Cang Chải được thị trường ưa chuộng và đang trở thành thương hiệu nổi tiếng được nhiều khách hàng, nhất là khách du lịch ưa thích tìm mua về sử dụng và làm quà biếu.

Tháng 12/2020, sản phẩm mật ong Mù Cang Chải đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận chỉ dẫn địa lý, khẳng định chất lượng, tính đặc trưng và giá trị riêng có, gắn liền với điều kiện tự nhiên và phương thức sản xuất truyền thống. Bên cạnh đó, mật ong hoa rừng Nậm Khắt đã đạt tiêu chuẩn OCOP 3 sao. Đây là những bước tiến quan trọng tạo đà để sản phẩm mở rộng sản xuất, tăng năng lực cạnh tranh và hướng tới những thị trường tiềm năng hơn, bao gồm cả xuất khẩu.

Một điểm sáng nữa là nghề nuôi ong ở Mù Cang Chải đang từng bước được kết hợp với phát triển du lịch sinh thái. Nhiều hộ dân đã mạnh dạn xây dựng các mô hình du lịch trải nghiệm, cho phép du khách tham quan tổ ong, tự tay quay mật và thưởng thức những giọt mật ong tươi ngon ngay tại rừng. Những trải nghiệm mộc mạc nhưng đầy hấp dẫn này không chỉ tạo thêm thu nhập đáng kể mà còn góp phần quảng bá hiệu quả sản phẩm mật ong, văn hóa bản địa và nâng cao giá trị tổng thể cho nông sản vùng cao.

Để nghề nuôi ong phát triển ổn định và bền vững hơn nữa, việc tiếp tục đầu tư khoa học kỹ thuật, đa dạng hóa sản phẩm và xây dựng thương hiệu gắn liền với du lịch cộng đồng là vô cùng cần thiết. Tuy nhiên, yếu tố then chốt, mang tính sống còn vẫn là ý thức bảo vệ rừng của cả cộng đồng. Bởi lẽ, khi rừng còn xanh, ong còn bay lượn và mật còn tuôn trào thì nghề nuôi ong ở Mù Cang Chải sẽ mãi là "mật ngọt", góp phần vào hành trình phát triển kinh tế, nâng cao đời sống người dân nơi núi non hùng vĩ này.