Cải tạo đất khó thành vựa sầu riêng hữu cơ mướt mắt

Tân Biên và Dương Minh Châu là hai địa phương bị chiến tranh tàn phá nặng nề bởi nơi đây từng là căn cứ địa, đầu não cách mạng miền Nam. Chiến tranh đã lùi xa nhưng hậu quả với đất đai thì vẫn còn đó. Đất Tân Biên một thời trở nên chai cứng, nghèo dinh dưỡng, khó hồi sinh tự nhiên. Thế nhưng chính từ trong gian khó ấy, người dân Tân Biên đã chọn cho mình một con đường bền vững.

Để chinh phục được đất khó, người nông dân Tân Biên đã phải trải qua một hành trình gian nan và bền bỉ. Không chỉ đơn thuần là canh tác, họ phải bắt đầu từ những công việc mang tính kiến thiết như lên luống để hạn chế ngập úng, xây dựng hệ thống mương, hồ để đảm bảo nước tưới ổn định quanh năm. Song song đó, việc xử lý đất cũng được thực hiện hết sức bài bản nhằm cải tạo độ tơi xốp bằng hữu cơ, bổ sung vi sinh vật có lợi, cân bằng độ pH và dinh dưỡng để đất phục hồi.

Nhờ sự cần cù, kiên trì và đổi mới trong cách nghĩ, cách làm, ngày nay nhiều vùng đất trảng Tân Biên đã khoác lên mình diện mạo mới với những vườn cây ăn trái xanh tốt, trĩu quả, từng bước hình thành các vùng chuyên canh có giá trị kinh tế cao, mở ra hướng phát triển bền vững cho nông nghiệp địa phương.

Theo chân cán bộ Trung tâm Khuyến nông huyện Tân Biên đến xã Thạnh Bình, chúng tôi không khỏi ngạc nhiên trước sự đổi thay nơi đây.

Dọc theo những con đường nhựa phẳng lì là những căn nhà mái Thái khang trang còn thơm mùi sơn mới. Càng đi sâu vào trong xã, những vườn cây ăn trái sum suê nối tiếp nhau, xanh mướt mắt. Đặc biệt, hệ thống kênh mương, thủy lợi nội đồng đã phủ khắp mọi ngõ ngách, tạo nên diện mạo nông thôn tràn đầy sức sống.

Đón chúng tôi bên vườn sầu riêng Musang King vừa bước sang năm thứ 6, ông Nguyễn Hoàng, một trong những người tiên phong đưa cây sầu riêng này về vùng đất khó cho biết, Tân Biên phổ biến là đất trảng, với đặc trưng thành phần cơ giới nhẹ, chủ yếu pha cát. Đất trảng có độ tơi xốp cao, thoát nước nhanh nhưng khả năng giữ ẩm và dinh dưỡng tự nhiên khá thấp. Trước kia, hầu hết bà con chủ yếu canh tác cây ngắn ngày và phụ thuộc vào nước trời. Thế nhưng bằng quyết tâm và sự hỗ trợ của nhà nước, hàng loạt tuyến kênh mương đã được đầu tư xây dựng, đem dòng nước mát về hồi sinh vùng đất khó.

Dẫn chúng tôi thăm vườn, ông Hoàng cho biết, sầu riêng là cây ăn trái có giá trị kinh tế cao nhưng đòi hỏi kỹ thuật khắt khe, đặc biệt về nước tưới và độ ẩm đất. Cây cần lượng nước lớn để sinh trưởng và nuôi trái, song lại rất nhạy cảm với tình trạng ngập úng. Nếu đất bị ứ nước kéo dài, cây dễ thối rễ, vàng lá, thậm chí chết nhanh.

Để trồng sầu riêng hiệu quả, vườn phải được thiết kế hệ thống thoát nước tốt. Đặc biệt trong suốt giai đoạn ra hoa, đậu trái và nuôi trái, việc tưới nước cần đều đặn, tránh để đất khô hạn rồi mới tưới dồn khiến cây bị sốc nước. Ngoài độ ẩm đất, sầu riêng cũng cần độ ẩm không khí từ 75–85% để phát triển ổn định. Sự tỉ mỉ trong quản lý nước tưới chính là yếu tố then chốt giúp sầu riêng cho năng suất cao, trái to, chất lượng ngon ngọt.

Theo ông Hoàng, cùng với hệ thống thủy lợi nhà nước, để đảm bảo cho cây sinh trưởng phát triển tốt, từ các hố bom quá khứ để lại, ông cải tạo thành ao trữ nước phòng cho mùa khô. Đồng thời lên luống cho toàn bộ vườn cây để thoát nước trong mùa mưa.

“Tuy chi phí đầu tư ban đầu khá lớn nhưng đổi lại việc tạo luống, tạo độ tơi xốp giúp vườn sầu riêng thoát nước tốt vào mùa mưa. Vào mùa khô, hệ thống rãnh luống tạo ra hệ sinh thái giúp điều tiết khí hậu, giữ ẩm cho đất. Song song đó, các rãnh luống sầu riêng cũng có thể tận dụng để nuôi cá, tạo đạm cá hữu cơ với hàm lượng dinh dưỡng cao để bón cho cây, giúp giảm chi phí phân bón, vườn cây phát triển theo hướng hữu cơ bền vững”, ông Hoàng chia sẻ.

Không chỉ ở Tân Biên, tại xã Dương Minh Châu, ngành nông nghiệp tỉnh Tây Ninh đã tổ chức khai vụ sầu riêng 2025. Điểm nhấn của các vườn sầu riêng nơi đây là đều hạn chế sử dụng hóa chất, kiên trì làm đất sống lại bằng những cách tự nhiên nhất như ủ phân hữu cơ, sử dụng chế phẩm vi sinh, trồng cây họ đậu để cải tạo đất, từng bước thanh lọc tàn dư độc tố và phục hồi hệ vi sinh vật tự nhiên.

Nhờ phương pháp canh tác hữu cơ bền bỉ, từng tấc đất ở Tân Biên, Dương Minh Châu hôm nay đã hồi sinh với những vườn sầu riêng trù phú.

Theo Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp tỉnh Tây Ninh, địa phương sở hữu quỹ đất nông nghiệp rộng lớn với địa hình bằng phẳng. Tuy nhiên, nhiều vùng đất thuộc chiến trường xưa như Tân Biên, Dương Minh Châu, Trảng Bàng… ngoài bị ảnh hưởng từ chiến tranh còn có đặc thù là đất xám có thành phần cát cao, thoát nước nhanh và rất nghèo dinh dưỡng. Với vai trò khuyến nông, Trung tâm đã thường xuyên tổ chức hướng dẫn nông dân các giải pháp cải tạo đất, áp dụng cơ giới hóa trong sản xuất nông nghiệp.

Song song đó, Trung tâm đã định hướng cho bà con chuyển đổi từ các loại cây truyền thống như mì, mía, cao su trước đây sang trồng các loại cây ăn trái có giá trị kinh tế cao như sầu riêng, bưởi da xanh, mít Thái siêu sớm...

“Những mô hình chuyển đổi cơ cấu cây trồng sang cây ăn quả đã mang lại thu nhập cao cho người dân, góp phần nâng cao đời sống từ sản xuất nông nghiệp, thay đổi diện mạo nông thôn. Điều quan trọng hơn là nông dân bây giờ đã thay đổi tư duy, biết đầu tư bài bản, tôn trọng thiên nhiên để sản xuất bền vững", ông Hà Thanh Tùng, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông và Dịch vụ nông nghiệp tỉnh Tây Ninh nhấn mạnh.