Để hành tím bung ra 'xuất ngoại': Phải sản xuất hữu cơ thực sự

Sản xuất hữu cơ: Thiệt trước mắt, lợi lâu dài

Hành tím có vị trí quan trọng trong cơ cấu cây trồng của tỉnh Sóc Trăng. Nhờ những đặc trưng về thổ nhưỡng, khí hậu, kỹ thuật sản xuất, hành tím trồng tại thị xã Vĩnh Châu có chất lượng cao, khả năng tồn trữ lâu so với hành tím trồng ở những vùng đất khác trong cả nước.

Vài năm trở lại đây, để nâng cao chất lượng, giá trị hành tím, thích ứng với biến đổi khí hậu, giảm áp lực sâu bệnh, ngành nông nghiệp tỉnh Sóc Trăng đã khuyến khích và nhân rộng các mô hình trồng hành tím ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, trồng hành tím theo hướng hữu cơ.

Trong tổng số 6.500ha hành tím xuống giống hàng năm ở Sóc Trăng, có trên 1.140ha hành tím trồng theo hướng hữu cơ và theo các quy trình sản xuất an toàn, tập trung chủ yếu ở thị xã Vĩnh Châu.

Ông Ong Phến, một hộ đồng bào dân tộc Khmer đã hơn 40 năm gắn bó với nghiệp trồng hành tím ở xã Vĩnh Hải (thị xã Vĩnh Châu) bộc bạch: Trồng hành tím là nghề truyền thống của gia đình. Từ thuở “cha sinh mẹ đẻ”, ông đã quen với vị thơm cay nồng của củ hành tím. Ngày xưa trồng hành rất cực, không có giếng nước, nông dân trồng hành như ông mỗi ngày phải gánh từ 200 đến 300 đôi nước từ sông về ruộng để tưới cho hành.

Hiện nay, với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, việc trồng hành tím ở thị xã Vĩnh Châu cũng trở nên thuận lợi hơn. Theo ông Phến, nếu cứ sản xuất theo cách làm cũ, hành tím của gia đình sẽ không cạnh tranh được. Vì thế, ông quyết định “bắt tay” cùng Tập đoàn Quế Lâm chuyển sang trồng hành tím theo hướng hữu cơ.

Giữa cái nắng 12 giờ trưa, thời tiết ở vùng miệt biển Vĩnh Châu nắng gắt và hanh khô, chúng tôi bắt gặp con trai ông Ong Phến đang tất bật cùng gia đình nhổ cỏ, tưới nước cho ruộng hành tím vừa xuống giống được khoảng 1 tháng. Nối nghiệp gia đình, anh Ong Hoàng Tích tiếp tục theo đuổi mô hình trồng hành tím theo hướng hữu cơ.

Từ năm 2018, anh Tích bắt đầu trồng hành tím theo hướng hữu cơ trên quy mô 1ha. Anh chia sẻ, phương pháp này khá mới mẻ, bản thân anh cảm nhận rất khó khi thực hiện, rồi băn khoăn đầu ra tiêu thụ như thế nào, bán giá cao có được người tiêu dùng tin tưởng và chấp nhận hay không... Với sự hỗ trợ về kỹ thuật từ ngành nông nghiệp tỉnh Sóc Trăng và Tập đoàn Quế Lâm, được doanh nghiệp cam kết bao tiêu sản phẩm, đã tạo động lực cho anh Tích một lần thử nghiệm và đã thành công.

“Năm đầu tiên thực hiện, kết quả không đạt như mong muốn của tôi, bởi lẽ khi chuyển đổi sang sử dụng phân bón hữu cơ, năng suất không bằng bón phân hóa học. Đến năm thứ hai, tôi kiên trì thực hiện theo quy trình sản xuất hữu cơ, năng suất bắt đầu có sự chuyển biến. Tới nay đã 5 năm triển khai, chất lượng hành tím được khẳng định rõ, củ hành to và chắc hơn, màu sắc đạt tiêu chuẩn”, anh Tích chia sẻ bí quyết trồng hành tím theo hướng hữu cơ.

Vụ hành tím năm 2022 – 2023 vừa qua, ruộng hành tím của anh Tích cho sản lượng 18 – 20 tấn. Theo anh Tích, nếu như phương pháp sản xuất truyền thống “nặng” sử dụng phân bón hóa học mỗi năm năng suất hành tím giảm dần thì phương pháp sản xuất theo hướng hữu cơ ngược lại, năng suất vụ sau cao hơn vụ trước. Bên cạnh đó, nông dân có thể giảm tới 50% chi phí đầu tư phân bón, vì thế lợi nhuận cao hơn. Đặc biệt, hành tím trồng theo hướng hữu cơ có thời gian bảo quản kéo dài từ 5 – 7 tháng, so với sản xuất truyền thống chỉ bảo quản được 3 – 4 tháng.

Nguyện vọng của anh Tích là không chỉ dừng lại ở sản xuất quy mô gia đình, mà liên kết với nhiều nông dân trồng hành tím trong vùng để tạo vùng nguyên liệu lớn thành chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ, đáp ứng nhu cầu của các doanh nghiệp lớn. Anh Tích quyết tâm để củ hành tím xuất khẩu, tạo chuyển biến về giá cả cho hành tím Vĩnh Châu.

Không chỉ theo hướng hữu cơ, mà phải hữu cơ thật sự!

Hiện nay, trên địa bàn thị xã Vĩnh Châu có hơn 45 doanh nghiệp, HTX và thương lái thu mua hành tím. Ngoài ra, địa phương còn có 4 kho lạnh với sức chứa khoảng 3.000 tấn. Tuy nhiên khâu tiêu thụ sản phẩm vẫn chưa ổn định, giá cả bấp bênh khi phần lớn nông dân trồng hành tím phải phụ thuộc vào doanh nghiệp, thương lái tại địa phương. Quan trọng hơn, một số mô hình sản xuất theo hướng hữu cơ tuy được liên kết tiêu thụ với doanh nghiệp nhưng sản lượng còn khá thấp, chủ yếu phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước.

Tại HTX Nông sản hữu cơ SaMaKi có diện tích sản xuất và liên kết hành tím theo hướng hữu cơ lên đến 12ha, cho sản lượng từ 450 – 500 tấn/năm. Thời gian qua, đầu ra sản phẩm của HTX chủ yếu thông qua thương lái địa phương. Hướng tới, HTX sẽ tiếp tục triển khai sản xuất hành tím theo hướng hữu cơ, an toàn, đạt tiêu chuẩn VietGAP, chứng nhận OCOP và chứng nhận mã vùng trồng, đa dạng hóa mẫu mã, quy cách theo yêu cầu của đối tác và khách hàng, xây dựng hệ thống kho bảo quản sau thu hoạch để dự trữ hành tím, đảm bảo nguồn cung ổn định, tạo điều kiện thuận lợi cho việc xuất khẩu hành tím.

Một doanh nghiệp chuyên kinh doanh sản phẩm hành tím ở thị xã Vĩnh Châu chia sẻ quan điểm, xuất khẩu hành tím hiện vẫn còn nhiều khó khăn do sức ép cạnh tranh từ thị trường Thái Lan do lịch thời vụ hành tím Vĩnh Châu gần như trùng với lịch thời vụ của nước bạn. Bên cạnh đó, khi xuất khẩu hành tím sang các thị trường khó tính như Mỹ, Nhật Bản, đòi hỏi phải có các giấy chứng nhận về tiêu chuẩn sản xuất như GlobalGAP, GMP… Những chứng nhận này đa phần các vùng trồng hành tại Sóc Trăng vẫn chưa có.

Những yêu cầu về liên kết trong sản xuất giữa các hộ nông dân với doanh nghiệp, hay việc xây dựng thí điểm các vùng trồng theo hướng hữu cơ để được cấp các chứng nhận về tiêu chuẩn sản xuất tiên tiến thực tế thời gian qua đã được tỉnh Sóc Trăng triển khai thực hiện, nhưng quy mô và diện tích còn hạn chế. Đây chính là điểm nghẽn khiến hành tím Vĩnh Châu chưa thể vươn xa.

Vừa qua, tại Diễn đàn kết nối nông sản 970 với chủ đề “Kết nối giao thương, xúc tiến tiêu thụ hành, hành tím” do Bộ NN-PTNT phối hợp cùng UBND tỉnh Sóc Trăng tổ chức, ông Nguyễn Như Tiệp, Cục trưởng Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ NN-PTNT) cho rằng, để công tác tiêu thụ sản phẩm hành tím của Sóc Trăng được thuận lợi, địa phương cần xây dựng thương hiệu cho mặt hàng nông sản này. Phải "kể được những câu chuyện" gắn kết với sản phẩm hành tím Vĩnh Châu, giới thiệu được những thế mạnh riêng có của sản phẩm hành tím ở địa phương mình với người tiêu dùng, từ đó tự tin khẳng định thương hiệu và giá bán sản phẩm.

Bên cạnh đó, tỉnh Sóc Trăng cần có giải pháp để tháo gỡ những khó khăn về việc chưa chuẩn hóa ở khâu giống và vùng trồng để giảm chi phí đầu vào, tạo sự đồng đều về chất lượng hành. Với những yêu cầu ngày càng cao của thị trường xuất khẩu, nông dân trồng hành tím không chỉ dừng lại ở sản phẩm sản xuất theo hướng hữu cơ mà phải hữu cơ thực sự, có các chứng nhận hữu cơ của các tổ chức uy tín được cả thế giới công nhận.

Hiện nay, tiềm năng, dư địa của thị trường tiêu thụ hành tím vẫn còn rất lớn, nhu cầu sử dụng hành tím không chỉ dừng lại để làm gia vị trong chế biến thức ăn mà hành tím còn được “biến tấu” để trở thành nguyên liệu cho nhiều ngành hàng khác như bánh kẹo, dược phẩm… Để không còn tình trạng "giải cứu", được mùa mất giá, Sóc Trăng cần thay đổi tư duy theo hướng “bán hành không chỉ là bán thực phẩm mà là bán nguồn nguyên liệu phục vụ cho nhiều ngành hàng”.